Kennisdelen is al jaren in opkomst. En gelukkig maar. Van het vastomlijnde en angstgestuurde ‘eigenaarsdenken’ naar een wereld waarin delen gezien wordt als vermenigvuldigen. We denken hierbij vaak aan het uitwisselen van kennis en kunde. Maar wat voor effect heeft al die kruisbestuiving eigenlijk op onze taal?
De 20e-eeuwse Amerikaanse schrijver en kunstenaar William S. Burroughs noemde taal ooit ‘een virus uit de ruimte’. En dat is -als je er een biologieboek op naslaat- niet eens zo’n raar idee. Laten we de feiten erbij pakken. Een virus leeft niet. Het ademt niet, eet niet en scheidt niks uit. Maar door gebruik te maken van een levend organisme als gastheer kan het zichzelf kopiëren, verspreiden en voortdurend evolueren. Taal is in feite niet anders. Het is besmettelijk, we nemen voortdurend woordjes en uitdrukkingen van elkaar over, terwijl nieuwe woorden ontstaan door bestaande woorden te combineren of in een andere context een nieuwe betekenis te geven.
De kracht van containerbegrippen
Betekenis is iets heel mafs. Een patroon van klanken verwijst niet alleen naar iets wat er op dat moment aanwezig is, maar naar alle mogelijke gevallen van dat ding of concept (neem een woord als ‘stoel’). Een woord begrijpen betekent dat we een patroon kunnen herkennen in onze ervaringen, waar we een sticker op kunnen plakken. Dit geeft ontzettend veel voordelen. Zo kunnen we niet alleen de avonturen die we beleven delen met mensen die er op dat moment niet bij waren, we kunnen ook filosoferen, of dingen tellen en daar vervolgens weer mee aan het rekenen slaan. Op die manier zijn we als mensen in staat om een gemeenschappelijke ervaring te hebben via de verhalen die we elkaar vertellen. Of om samen te werken en handel te drijven met grote aantallen mensen die we nog nooit hebben ontmoet.
Beperking van betekenis
Maar er ligt een gevaar op de loer. De stickers die we op de werkelijkheid plakken zijn een soort malletjes waar onze ervaring zich omheen gaat te vormen. Wat daar niet in past wordt langzamerhand onzichtbaar. Dit helpt om de stroom aan informatie die we voortdurend binnen krijgen te filteren, maar zorgt ook voor een beperkt wereldbeeld waar we steeds moeilijker uit kunnen ontsnappen. Dit is niet alleen maar een probleem voor bepaalde beroepsgroepen, zoals wetenschappers, managers of politici, maar ook voor een cultuur als geheel. Termen als “voor de boeg” of “achter de rug” hangen samen met het beleven van tijd als een lijn van het verleden naar de toekomst waar we voorwaarts over heen bewegen, en dat is een hele Westerse manier van kijken. In veel inheemse talen is het namelijk precies omgekeerd: daar is de tijd als een achterwaartse treinstoel: de toekomst onzichtbaar, achter de rug, en met een weidse blik op het verleden.
Pas als we een ervaring hebben die we niet goed onder woorden kunnen brengen worden we ons hiervan bewust. Dit soort momenten brengen ons naar een ‘liminal space’ waar denkkaders en vanzelfsprekendheden even wegvallen. Van daaruit kunnen we tijdelijk meer zien en daarvan wat meenemen in het leven van alledag. Ook poëzie, kunst of humor kunnen dit effect teweeg brengen, of het praten met iemand met een hele andere blik op de wereld. Daarom is kennisdelen een spannende en welkome ontwikkeling.
Taalpioniers
In omgevingen waar nieuwe kenniscombinaties worden gemaakt, ontstaan nieuwe vormen van taal, nieuwe ‘lingua franca’s’. Seats2meet in Utrecht is een voorbeeld van zo’n plek. Je kunt er kosteloos werken en ontmoeten, in ruil voor jouw kennis en netwerk. Bij Seats2meet zien ze zichzelf niet als een afgebakende gemeenschap, maar als een dynamisch ecosysteem waar iedereen welkom is. Dat alleen al geeft het woord ‘ecosysteem’ voor mij nieuwe betekenis.
Het mooie is dus dat woorden -net als een virus- in staat zijn om een stukje werkelijkheid tot zich te nemen en om te buigen. Dat is een magische superkracht. Zo zijn woorden een soort minuscule toverspreuken waarmee we al pratend een bepaalde realiteit in het leven roepen. Hoe meer de termen die passen bij een concept als dat van Seats2meet (denk aan termen als ‘overvloed delen’ en ‘sociaal kapitaal’) gaan rondzingen, hoe meer de wereld erdoor wordt ‘besmet’. Zo stappen we via taal onze toekomst in.
Dit artikel is een co-creatie van Victor Evink en Kristel Keuren
Meer weten over de Toekomst van Taal?
